३१ भदौ, महोत्तरी । पहाडको फेदीमा खयरले छाएका फुसका घरहरू छन् । आकाशमा बाक्लै लोपोन्मुख जातको चरा गिद्ध र चिलहरू घुमिरहेका छन् । पाखाहरूमा बाख्राहरू चरिरहेको छन् । गोठालाहरू सुस्केरा हालेर स्थानीय गीत गाई रहेको सुनिन्छ । त्यस माथि चराचुरुङ्गीहरूको सङ्गीतमय चिरबिरले यहाँ पुगेपछि जो कोहीले छुट्टै आनन्द लिन सक्छन् ।
प्राकृतिक छट्टाले अनेकौँ तरहले सिङारिएको यो मनमोहक दृश्य हो, महोत्तरीको उत्तर वर्ती क्षेत्र राई मण्डलको ।
बर्दिबास नगरपालिकाको समथर भू-भाग छाडेर झन्डै ७ किलोमिटर माथि उक्लेपछि राईमन्डल पुगिन्छ । यही राईमन्डलमा रहेका भीम डाँडा र सोली घोप्टे नामक अजङ पहाडका दुई टाकुरालाई देखेपछि मधेसको समथर भू-भाग नियालिरहेको जस्तो महसुस हुन्छ ।
समुन्द्री सतहबाट झन्डै ३६२ फिट अग्ला यी पहाडहरू तराईका गहना हुन भने बर्दिबासको समृद्धिको आधार पनि । पहिचान, परिचय र पर्यटकीय अवसरको पर्खाइमा रहेका यी डाँडाहरू देख्दा जति मनोरम छन्, त्यतिकै प्राचीन र आध्यात्मिक विरासत समेत बोकेका छन् । स्थानीयका अनुसार शान्ति र देवत्व प्राप्तिका लागी लामा र आध्यात्मिक व्यक्तिहरू यहाँ आएर तपस्या समेत गर्ने गरेका छन् ।
प्रचारप्रसारको अभावमा ओझेलमा रहेको यी डाँडाहरू मधेसका प्राकृतिक भ्यु टावर समेत मानिन्छ । स्थानीय युवा विजय पोखरेल यी डाँडामा उक्लिएपछि भारतको सिमाना देखि जनकपुर सहर समेत दृश्यावलोकन गर्न सकिने बताए । `यहाँका सम्भावनाका विषयमा हामीले सरोकारवालाहरूलाई निक्कै झकझक्याएका छौ तर सुनुवाइ हुन सकेको छैन,´ उनले भने, `महोत्तरीको उत्तर वर्ती क्षेत्र बर्दिबासको समृद्धिको मुख्य आधार पनि पर्यटन नै हो ।´ बर्दिबास नगर क्षेत्रमा रिपोर्ट देखि हाेटलसम्म ७० भन्दा बढी छन् ।
निक्कै ठुलो लगानी गरेका होटलहरु दिनहुँ धरासयी बन्दा व्यापारीहरूमा चिन्ता बढ्दै गएको छ । होटेल तथा पर्यटन व्यवसायी सङ्घ महोत्तरीका अध्यक्ष गुन्ज कार्की बर्दिबासमा भएका प्राकृतिक दृश्य र यसको व्यवस्थापन गर्न नसक्दा पर्यटकहरूलाई एक दिन पनि नबस्ने गरेको गुनासो गर्छन् । राई मण्डलसम्म जाने गरी पर्यटकलाई लैजान सके बर्दिबासको हाेटल ब्यावसाय उकासिने उनको तर्क छ ।
अझ राई मण्डलको वरपर मध्यपाषाण युगको हतियार कारखाना भएको जर्मनी नागरिक गुड्रन कर्विन्सले आफ्नो किताब ‘प्रि हिस्टोरिक कल्चर इन नेपाल’मा उल्लेख गरेपछि यसको महत्त्व थप चुलिएको छ । कार्विन्सले उक्त किताबको भोलम १, पृष्ठ २३९ मा अहिलेको राईमन्डल अर्थात् पाटु र रातु नदी वरपरको मानव सभ्यता १० हजार वर्ष पुरानो भएको उल्लेख गरेकी छन् । यसका लागि उनले सन् १९८५ को दशकमा १० वर्ष लगाएर पाटुको अध्ययन गरेकी थिइन् । रातो माटोले पुरिएको अवस्थामा हजारौँ मध्य पाषाण युगका हतियारहरू भेटिए पछि यो नै सबैभन्दा पुरानो मानव सभ्यता भएको उनले आफ्नो किताबमा वर्णन गरेकी छिन् ।
मध्यपाषाण १२ देखि १२ हजार वर्ष अघिको अवधि र ६ देखि १० हजार वर्ष अघिको नवपाषाणको अवधिलाई भनिन्छ । यसरी गुड्रन कार्विन्सले गरेको अध्ययनअनुसार यो ठाउँ १० हजार वर्ष अघिको अर्थात् मध्य पाषाण युगको सभ्यता रहेको निष्कर्ष निकालिएको छ ।
पहिले त कर्विन्सले नेपालमा डुङ्गे युगमा मानव चहलपहल थियो भन्ने तथ्य विश्वलाई बताएकी छन् । कर्विन्स राइमन्डल आसपास र पाटुमा नै किन आइन् ? भन्ने विषय अझै रहस्यमय छ । तर, १० वर्ष लगाएर गरिएको अनुसन्धान पछि उनले निकालेको निष्कर्षको विषयमा भने धेरै मानिसहरू बेखवर छन् ।
राईमन्डलका अग्ला डाडाहरुमा जिप लाइनका सम्भावना र कर्विन्सले भनेको यसको फेदीमा थप खोजी गरी नवीन पर्यटकीय गन्तव्य बनाउन सकिने आधारहरू देखिएका छन् ।